زمان تقریبی مطالعه: 10 دقیقه
 

منافقان در غزوه احد (قرآن)





منافقان از شرکت‌کنندگان در غزوه احد بودند. در این مقاله آیات مرتبط با منافقان و غزوه احد معرفی و بررسی می‌شوند.


۱ - حضور منافقان در غزوه احد



حضور افراد ناپاك و منافق ميان مسلمانان، در جريان جنگ احد:
«ما كانَ اللَّهُ لِيَذَرَ الْمُؤْمِنِينَ عَلى‌ ما أَنْتُمْ عَلَيْهِ حَتَّى يَمِيزَ الْخَبِيثَ مِنَ الطَّيِّبِ‌ ...؛»
بر اساس ارتباط اين آيه با آيات قبل است كه به نبرد احد ارتباط دارد.

۲ - مرتد کردن مسلمانان



تلاش منافقان در غزوه احد، براى مرتد كردن مؤمنان:
«يا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا إِنْ تُطِيعُوا الَّذِينَ كَفَرُوا يَرُدُّوكُمْ عَلى‌ أَعْقابِكُمْ فَتَنْقَلِبُوا خاسِرِينَ؛اي كساني كه ايمان آورده‌ ايد اگر از كساني كه كافر شده‌ اند اطاعت كنيد شما را به عقب باز مي‌گردانند و سرانجام زيانكار خواهيد شد.»
علی علیه‌السلام فرمود: اين آيه درباره اين سخن منافقان نازل‌شده است كه پس از شكست در جنگ احد گفتند: به برادران خود و کافران رجوع كنيد و داخل در دين آنان شويد.

۳ - افشاى منافقان در غزوه احد



افشاگری خداوند درباره عملكردهاى كفرآميز منافقان، در جنگ احد:
«لِيَعْلَمَ الَّذِينَ نافَقُوا وَ قِيلَ لَهُمْ تَعالَوْا قاتِلُوا فِي سَبِيلِ اللَّهِ أَوِ ادْفَعُوا قالُوا لَوْ نَعْلَمُ قِتالًا لَاتَّبَعْناكُمْ هُمْ لِلْكُفْرِ يَوْمَئِذٍ أَقْرَبُ مِنْهُمْ لِلْإِيمانِ يَقُولُونَ بِأَفْواهِهِمْ ما لَيْسَ فِي قُلُوبِهِمْ وَ اللَّهُ أَعْلَمُ بِما يَكْتُمُونَ؛و نيز براي اين بود كه كساني كه راه نفاق پيش گرفتند شناخته شوند آنها كه به ايشان گفته شد: بيائيد و در راه خدا نبرد كنيد يا (لااقل) از حريم خود دفاع نمائيد گفتند اگر ما ميدانستيم جنگي واقع خواهد داد، از شما پيروي مي‌كرديم (اما مي‌دانيم جنگي نمي‌شود) آنها در آن هنگام، به كفر نزديكتر بودند تا به ايمان؛ به زبان خود چيزي مي‌گويند كه در دل هايشان نيست! و خداوند از آنچه كتمان مي‌كنند،آگاهتر است.»

۴ - بهانه‌جويى منافقان در غزوه احد


بهانه‌جویی‌های منافقان در غزوه احد عبارتند از:

۴.۱ - خودکشی بودن جنگ احد


بهانه‌جویی منافقان، مبنى بر خودکشی بودن جهاد در ميدان احد:
«لِيَعْلَمَ الَّذِينَ نافَقُوا وَ قِيلَ لَهُمْ تَعالَوْا قاتِلُوا فِي‌ سَبِيلِ اللَّهِ أَوِ ادْفَعُوا قالُوا لَوْ نَعْلَمُ قِتالًا لَاتَّبَعْناكُمْ‌ ...؛و نيز براي اين بود كه كساني كه راه نفاق پيش گرفتند شناخته شوند آنها كه به ايشان گفته شد: بيائيد و در راه خدا نبرد كنيد يا (لااقل) از حريم خود دفاع نمائيد گفتند اگر ما ميدانستيم جنگي واقع خواهد داد، از شما پيروي مي‌كرديم (اما مي‌دانيم جنگي نمي‌شود) آنها در آن هنگام، به كفر نزديكتر بودند تا به ايمان؛ به زبان خود چيزي مي‌گويند كه در دل هايشان نيست! و خداوند از آنچه كتمان مي‌كنند،آگاهتر است.»
برخی برآنند که مقصود منافقان از جمله «لو نعلم...» این بوده که بیرون رفتن مسلمانان به سوی احد، پیکار و قتال نیست؛ بلکه خود را به مهلکه انداختن است؛ چرا که نیروهای شما در برابر نیروی دشمن، هیچ است.

۴.۲ - عدم شناخت مهارت‌ها


بهانه جويى منافقان، مبنى بر عدم آشنايى با مهارتهای جنگى براى شركت در پيكار احد:
«لِيَعْلَمَ الَّذِينَ نافَقُوا وَ قِيلَ لَهُمْ تَعالَوْا قاتِلُوا فِي سَبِيلِ اللَّهِ أَوِ ادْفَعُوا قالُوا لَوْ نَعْلَمُ قِتالًا لَاتَّبَعْناكُمْ‌ ...؛و نيز براي اين بود كه كساني كه راه نفاق پيش گرفتند شناخته شوند آنها كه به ايشان گفته شد: بيائيد و در راه خدا نبرد كنيد يا (لااقل) از حريم خود دفاع نمائيد گفتند اگر ما ميدانستيم جنگي واقع خواهد داد، از شما پيروي مي‌كرديم (اما مي‌دانيم جنگي نمي‌شود) آنها در آن هنگام، به كفر نزديكتر بودند تا به ايمان؛ به زبان خود چيزي مي‌گويند كه در دل هايشان نيست! و خداوند از آنچه كتمان مي‌كنند،آگاهتر است.»
بنابر اين احتمال كه مقصود از جمله «لو نعلم ...» اين باشد كه اگر مهارتهاى جنگ را مى‌دانستيم، شركت مى‌كرديم، ولى ما با فنون جنگ و مبارزه آشنايى نداريم‌

۵ - تبليغات منافقان در غزوه احد


تبليغات منافقان در غزوه احد عبارتند از:

۵.۱ - انتقاد از شرکت در جنگ


اعتراض و انتقاد منافقان، از شركت مسلمانان، در پيكار احد:
«الَّذِينَ قالُوا لِإِخْوانِهِمْ وَ قَعَدُوا لَوْ أَطاعُونا ما قُتِلُوا قُلْ فَادْرَؤُا عَنْ أَنْفُسِكُمُ الْمَوْتَ إِنْ كُنْتُمْ صادِقِينَ؛(منافقان) آنها هستند كه به برادران خود گفتند - در حاليكه از حمايت آنها دست كشيده بودند - اگر آنها از ما پيروي مي‌كردند كشته نمي‌شدند، بگو (مگر شما مي‌توانيد مرگ افراد را پيش بيني كنيد) پس مرگ را از خودتان دور سازيد اگر راست مي‌گوئيد.»

۵.۲ - تبلیغات بر ضد پیامبر


تبلیغات منافقان بر ضدّ پیامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله و مؤمنان غزوه احد:
«لِيَعْلَمَ الَّذِينَ نافَقُوا وَ قِيلَ لَهُمْ تَعالَوْا قاتِلُوا فِي سَبِيلِ اللَّهِ أَوِ ادْفَعُوا قالُوا لَوْ نَعْلَمُ قِتالًا لَاتَّبَعْناكُمْ هُمْ لِلْكُفْرِ يَوْمَئِذٍ أَقْرَبُ مِنْهُمْ لِلْإِيمانِ يَقُولُونَ بِأَفْواهِهِمْ ما لَيْسَ فِي قُلُوبِهِمْ وَ اللَّهُ أَعْلَمُ بِما يَكْتُمُونَ‌ الَّذِينَ قالُوا لِإِخْوانِهِمْ وَ قَعَدُوا لَوْ أَطاعُونا ما قُتِلُوا قُلْ فَادْرَؤُا عَنْ أَنْفُسِكُمُ الْمَوْتَ إِنْ كُنْتُمْ صادِقِينَ؛و نيز براي اين بود كه كساني كه راه نفاق پيش گرفتند شناخته شوند آنها كه به ايشان گفته شد: بيائيد و در راه خدا نبرد كنيد يا (لااقل) از حريم خود دفاع نمائيد گفتند اگر ما ميدانستيم جنگي واقع خواهد داد، از شما پيروي مي‌كرديم (اما مي‌دانيم جنگي نمي‌شود) آنها در آن هنگام، به كفر نزديكتر بودند تا به ايمان؛ به زبان خود چيزي مي‌گويند كه در دل هايشان نيست! و خداوند از آنچه كتمان مي‌كنند،آگاهتر است. (منافقان) آنها هستند كه به برادران خود گفتند - در حاليكه از حمايت آنها دست كشيده بودند - اگر آنها از ما پيروي مي‌كردند كشته نمي‌شدند، بگو (مگر شما مي‌توانيد مرگ افراد را پيش بيني كنيد) پس مرگ را از خودتان دور سازيد اگر راست مي‌گوئيد.»

۶ - شركت نكردن منافقان در غزوه احُد


منافقان در غزوه احد شرکت نکردند.

۶.۱ - ملامت منافقان


ملامت منافقان به سبب كناره‌گيرى آنان از جنگ احُد و يارى نكردن برادران خويش:
«لِيَعْلَمَ الَّذِينَ نافَقُوا وَ قِيلَ لَهُمْ تَعالَوْا قاتِلُوا فِي سَبِيلِ اللَّهِ أَوِ ادْفَعُوا قالُوا لَوْ نَعْلَمُ قِتالًا لَاتَّبَعْناكُمْ‌ ... الَّذِينَ قالُوا لِإِخْوانِهِمْ وَ قَعَدُوا لَوْ أَطاعُونا ما قُتِلُوا ...؛و نيز براي اين بود كه كساني كه راه نفاق پيش گرفتند شناخته شوند آنها كه به ايشان گفته شد: بيائيد و در راه خدا نبرد كنيد يا (لااقل) از حريم خود دفاع نمائيد گفتند اگر ما ميدانستيم جنگي واقع خواهد داد، از شما پيروي مي‌كرديم (اما مي‌دانيم جنگي نمي‌شود) آنها در آن هنگام، به كفر نزديكتر بودند تا به ايمان؛ به زبان خود چيزي مي‌گويند كه در دل هايشان نيست! و خداوند از آنچه كتمان مي‌كنند،آگاهتر است. (منافقان) آنها هستند كه به برادران خود گفتند - در حاليكه از حمايت آنها دست كشيده بودند - اگر آنها از ما پيروي مي‌كردند كشته نمي‌شدند، بگو (مگر شما مي‌توانيد مرگ افراد را پيش بيني كنيد) پس مرگ را از خودتان دور سازيد اگر راست مي‌گوئيد.»
ذکر کلمه «و قعدوا» برای این است که آنان را به شدت مورد سرزنش قرار داده باشد.

۶.۲ - نزدیک شدن به کفر


نزديك شدن منافقان به کفر در اثر شركت نكردن در پيكار احُد:
«لِيَعْلَمَ الَّذِينَ نافَقُوا وَ قِيلَ لَهُمْ تَعالَوْا قاتِلُوا فِي سَبِيلِ اللَّهِ أَوِ ادْفَعُوا قالُوا لَوْ نَعْلَمُ قِتالًا لَاتَّبَعْناكُمْ‌ ...؛و نيز براي اين بود كه كساني كه راه نفاق پيش گرفتند شناخته شوند آنها كه به ايشان گفته شد: بيائيد و در راه خدا نبرد كنيد يا (لااقل) از حريم خود دفاع نمائيد گفتند اگر ما ميدانستيم جنگي واقع خواهد داد، از شما پيروي مي‌كرديم (اما مي‌دانيم جنگي نمي‌شود) ....»

۶.۳ - افشای چهره منافقان


شركت نكردن منافقان در پيكار احد باعث افشاى چهره نفاق آلود آنان:
«لِيَعْلَمَ الَّذِينَ نافَقُوا وَ قِيلَ لَهُمْ تَعالَوْا قاتِلُوا فِي سَبِيلِ اللَّهِ أَوِ ادْفَعُوا قالُوا لَوْ نَعْلَمُ قِتالًا لَاتَّبَعْناكُمْ‌ ...؛و نيز براي اين بود كه كساني كه راه نفاق پيش گرفتند شناخته شوند آنها كه به ايشان گفته شد: بيائيد و در راه خدا نبرد كنيد يا (لااقل) از حريم خود دفاع نمائيد گفتند اگر ما ميدانستيم جنگي واقع خواهد داد، از شما پيروي مي‌كرديم (اما مي‌دانيم جنگي نمي‌شود) ....»

۶.۴ - گرفتاری به عذاب دوزخ


حاضر نشدن منافقان در جنگ احد سبب گرفتارى آنان به عذاب دوزخ:
«أَ فَمَنِ اتَّبَعَ رِضْوانَ اللَّهِ كَمَنْ باءَ بِسَخَطٍ مِنَ اللَّهِ وَ مَأْواهُ جَهَنَّمُ وَ بِئْسَ‌ الْمَصِيرُ؛آيا كسي كه از رضایت خدا پيروي كرده، همانند كسي است كه به سوي خشم و غضب خدا بازگشته؟! و جايگاه او جهنم، و پايان كار او بسيار بد است.»
در شان نزول آیه نقل شده که عبدالله بن ابی و حدود سیصد نفر منافق از بین راه یا از احد، به مدینه بازگشتند و نیز شیخ طوسی می‌گوید: آیه درباره منافقانی نازل شد که در جنگ احد شرکت نکردند.

۶.۵ - عدم انگیزه منافقان


حاضر نشدن منافقان در جنگ احد حتى با انگيزه دفاع از حريم خود:
«لِيَعْلَمَ الَّذِينَ نافَقُوا وَ قِيلَ لَهُمْ تَعالَوْا قاتِلُوا فِي‌ سَبِيلِ اللَّهِ أَوِ ادْفَعُوا قالُوا لَوْ نَعْلَمُ قِتالًا لَاتَّبَعْناكُمْ‌ ...؛و نيز براي اين بود كه كساني كه راه نفاق پيش گرفتند شناخته شوند آنها كه به ايشان گفته شد: بيائيد و در راه خدا نبرد كنيد يا (لااقل) از حريم خود دفاع نمائيد گفتند اگر ما ميدانستيم جنگي واقع خواهد داد، از شما پيروي مي‌كرديم (اما مي‌دانيم جنگي نمي‌شود) ....»

۷ - منافقان و شهداى احُد



تحليل نادرست منافقان، مبنى بر مرده پنداشتن شهیدان احُد:
«الَّذِينَ قالُوا لِإِخْوانِهِمْ وَ قَعَدُوا لَوْ أَطاعُونا ما قُتِلُوا قُلْ فَادْرَؤُا عَنْ أَنْفُسِكُمُ الْمَوْتَ إِنْ كُنْتُمْ صادِقِينَ‌ وَ لا تَحْسَبَنَّ الَّذِينَ قُتِلُوا فِي سَبِيلِ اللَّهِ أَمْواتاً بَلْ أَحْياءٌ عِنْدَ رَبِّهِمْ يُرْزَقُونَ؛(منافقان) آنها هستند كه به برادران خود گفتند - در حاليكه از حمايت آنها دست كشيده بودند - اگر آنها از ما پيروي مي‌كردند كشته نمي‌شدند، بگو (مگر شما مي‌توانيد مرگ افراد را پيش بيني كنيد) پس مرگ را از خودتان دور سازيد اگر راست مي‌گوئيد. (اي پيامبر) هرگز گمان مبر آنها كه در راه خدا كشته شده‌ اند مردگانند، بلكه آنها زنده‌ اند و نزد پروردگارشان روزي داده مي‌شوند.»

۸ - پانویس


 
۱. آل عمران/سوره۳، آیه۱۷۹.    
۲. آل عمران/سوره۳، آیه۱۴۹.    
۳. زمخشری، محمود بن عمر، الکشاف، ج۱، ص۴۲۵.    
۴. آل عمران/سوره۳، آیه۱۶۷.    
۵. آل عمران/سوره۳، آیه۱۶۷.    
۶. طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، ج۲، ص۴۳۷.    
۷. آل عمران/سوره۳، آیه۱۶۷.    
۸. آل عمران/سوره۳، آیه۱۶۸.    
۹. آل عمران/سوره۳، آیه۱۶۷.    
۱۰. آل عمران/سوره۳، آیه۱۶۸.    
۱۱. آل عمران/سوره۳، آیه۱۶۷.    
۱۲. آل عمران/سوره۳، آیه۱۶۸.    
۱۳. طباطبایی، محمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، ج۴، ص۶۰.    
۱۴. آل عمران/سوره۳، آیه۱۶۷.    
۱۵. آل عمران/سوره۳، آیه۱۶۷.    
۱۶. آل عمران/سوره۳، آیه۱۶۲.    
۱۷. واقدی، محمد بن عمر، المغازی، ج۱، ص۳۲۵.    
۱۸. طوسی، محمد بن حسن، التبیان، ج۳، ص۳۶.    
۱۹. آل عمران/سوره۳، آیه۱۶۷.    
۲۰. آل عمران/سوره۳، آیه۱۶۸.    
۲۱. آل عمران/سوره۳، آیه۱۶۹.    


۹ - منبع


مرکز فرهنگ و معارف قرآن، فرهنگ قرآن، ج۲، ص۳۶۸، برگرفته از مقاله «منافقان در غزوه احد».    
مرکز فرهنگ و معارف قرآن، فرهنگ قرآن، ج۳۱، ص۲۱۰، برگرفته از مقاله «منافقان در غزوه احد».    


رده‌های این صفحه : جنگ احد | موضوعات قرآنی | نفاق




آخرین نظرات
کلیه حقوق این تارنما متعلق به فرا دانشنامه ویکی بین است.